این مقاله با هدف تشریح جزئیات عملکرد حرفه ای ترین ، مجهزترین و بهترین فیزیوتراپی تهران نوشته شده است.
فیزیوتراپی چیست؟
در زبان انگلیسی از عبارت Physical Therapy برای اشاره به این تخصص استفاده میشود که ترجمهٔ تحت‌اللفظی آن میشود: درمان فیزیکی یا جسمانی. با درک بهتر اینکه فیزیوتراپی چیست، احتمالا حدس زدن جواب این سؤال برایتان کار چندان دشواری نخواهد بود؛ زمانی که آسیب‌دیدگی یا بیماری شما منجر به درد، نقص جسمانی یا محدودیت حرکتی شود، می‌توانید از تخصص و کمک فیزیوتراپ بهره بگیرید. محدودیت سنی‌ای برای استفاده از خدمات این افراد وجود ندارد، اما فیزیوتراپ‌هایی هم هستند که به‌طور تخصصی بر روی جمعیت مشخصی از افراد کار می‌کنند: مثلا کودکان، سالمندان، ورزشکاران و… . صرف نظر از اینکه چند سال داشته باشید، زمانی که از لحاظ حرکتی دچار محدودیت و اختلال می‌شوید، می‌توانید در جلسات درمانی فیزیوتراپی شرکت کنید؛ در این جلسات وضعیت بدن‌تان ارزیابی میشود و بر اساس نتایج حاصل از آن، روش و تکنیک درمانی مناسب انتخاب خواهد شد تا به‌کمک آن کارکرد بدن‌تان از لحاظ حرکتی بهبود پیدا کند.
اختلالات رایجی وجود دارند که فیزیوتراپ‌ها قادر به ارزیابی و درمان‌شان هستند؛ از آن جمله می‌توان به سکته مغزی، شکستگی، آسیب‌دیدگی ستون فقرات، سندرم تونل مچ دست (یا کارپال، نوعی اختلال وابسته به اعصاب دست است که در نتیجهٔ آن در انگشتان دست اختلالات حسی و حرکتی به وجود می‌آید)، آسیب‌دیدگی در فعالیت‌های ورزشی، قطع عضو و آرتروز اشاره کرد.
البته تخصص فیزیوتراپ‌ها تنها محدود به اختلالات یادشده نمیشود و امکان درمان بیماری‌های دیگری هم با استفاده از فیزیوتراپی وجود دارد. در هر صورت بهتر است قبل از استفاده از فیزیوتراپی با پزشک متخصص دربارهٔ اختلالات‌تان مشورت کنید، اما به‌طور کلی زمانی به آن نیاز پیدا خواهید کرد که بیماری یا اختلال‌تان منجر به محدود شدن وضعیت حرکتی بدن‌تان شود.
فیزیوتراپ‌ها در زمینهٔ پیشگیری از به وجود آمدن محدودیت‌های حرکتی هم فعالیت دارند. این فعالیت‌ها بیشتر به ورزشکاران مربوط میشود و طرز کار آن‌ها معمولا به این صورت است که شیوهٔ حرکت ورزشکار تجزیه‌وتحلیل میشود و بر اساس آن، استراتژی‌های حرکتی‌ای در اختیارش قرار می‌گیرد تا در حد امکان حرکات سالمی داشته باشد و دچار آسیب‌دیدگی نشود.
خدمات درمانی فیزیوتراپی در چه مکان‌هایی ارائه میشود؟
نکتهٔ دیگری که باید بدانید، درباره مکان‌هایی است که خدمات درمانی این تخصص در آن‌ها ارائه میشود. تعداد این مکان‌ها بسیار زیاد است و به‌طور کلی، هرجا که افراد با محدودیت‌های حرکتی وجود داشته باشند، امکان پیدا کردن فیزیوتراپ‌ها هم در آن وجود دارد. از جمله این مکان‌ها می‌توان به بیمارستان، خانه‌های پرستاری، کلینیک‌های درمان سرپایی، محل تمرین و فعالیت تیم‌های ورزشی، مدارس (بسیاری از کشورهای قوانین دارند مبنی بر اینکه دانش‌آموزان خدمات درمانی این‌چنینی را حتما باید در مکانی آشنا و در کنار دوستان‌شان دریافت کنند)، خانه (در صورتی که به‌خاطر آسیب‌دیدگی یا بیماری نتوانید از خانه بیرون بروید) و مراکز توان‌بخشی قلبی-عروقی.
مرحلهٔ آماده‌سازی برای استفاده از خدمات درمانی فیزیوتراپی
گام بعدی برای درک بهتر این موضوع که فیزیوتراپی چیست، کسب آگاهی از این مسئله است که پیش از شرکت در جلسات درمانی فیزیوتراپی چه چیزهایی را باید مد نظر قرار بدهید تا به نتیجهٔ مطلوب برسید. بهتر است قبل از مراجعه به فیزوتراپ راجع به برخی مسائل پرس‌وجو کنید. بعضی از فیزیوتراپ‌ها دارای تخصص بالینی هستند؛ پیدا کردن فیزیوتراپی که دربارهٔ اختلال یا بیماری شما تخصص داشته باشید تأثیر بسزایی بر نتیجهٔ نهایی جلسات درمانی خواهد داشت. در کنار این مسئله، راجع به بخش‌هایی از هزینه که به عهدهٔ سازمان بیمهٔ شما قرار می‌گیرند، سیاست مربوط به لغو احتمالی شرکت در جلسات درمانی و لباسی که در اولین قرار ملاقات با فیزیوتراپ باید به تن داشته باشید هم بیشتر تحقیق کنید.
فیزیوتراپیست تحت نظارت مستقیم مسئول فیزیوتراپی انجام وظیفه می‌نماید.فیزیوتراپ با همکاری شما اهداف مشخصی را برای جلسات درمانی در نظر خواهد گرفت، بنابراین بهتر است از قبل راجع به این مسئله فکر کرده باشید و بتوانید راجع به اهدافی که تمایل دارید با به پایان رسیدن جلسات درمانی به آن‌ها برسید، با فیزیوتراپ‌تان صحبت کنید. در طول جلسات درمانی اگر از طرز کار روش یا تکنیک بخصوصی سر در نیاوردید، از فیزیوتراپ‌تان بخواهید دربارهٔ آن به شما توضیح بدهد. به خاطر داشته باشید که میان شما و فیزیوتراپ باید نوعی اتحاد به وجود بیاید تا امکان دست‌یابی به اهداف‌تان وجود داشته باشد.
انجام ارزیابی به‌وسیلهٔ فیزیوتراپ
گام بعدی برای پی بردن به اینکه فیزیوتراپی چیست، مشخص کردن جزئیات فعالیت‌هایی است که با استفاده از آن‌ها، فیزیوتراپ اقدام به ارزیابی وضعیت کلی بیمار یا مُراجع میکند. فیزیوتراپ در این مرحله با استفاده از اندازه‌گیری‌ها و آزمایش‌های دقیق، اطلاعات مورد نیاز دربارهٔ بیماری یا آسیب‌دیدگی را گردآوری میکند. توانایی عمومی بدن، محدودهٔ حرکت، انعطاف‌پذیری، تعادل، حرکت مفاصل، کارکرد عصب‌شناختی، درد، کارکرد قلب و عروق، کارکرد ریه و وضعیت کلی بدن از لحاظ حرکتی، از جمله مسائلی هستند که فیزیوتراپ در این مرحله آن‌ها را ارزیابی میکند.
پس از آنکه کار ارزیابی و گردآوری اطلاعات مربوط به آسیب‌دیدگی یا بیماری به پایان رسید، فیزیوتراپ، پیش‌بینی کلیِ خود دربارهٔ وضعیت بیمار را مطرح میکند و استراتژی‌هایی را طرح‌ریزی میکند که به باور او امکان بهبود وضعیت حرکتی و احساس کلی بیمار را خواهند داشت. در نهایت هم دربارهٔ اهداف بیمار از شرکت در جلسات درمانی فیزیوتراپی با او صحبت میکند و سعی میکند با همکاری او، برنامهٔ درمانی‌ای برای توانبخشی‌اش طرح‌ریزی کند.
در جلسات درمانی فیزیوتراپی چه می‌گذرد؟
در آخرین گام برای فهمیدن اینکه فیزیوتراپی چیست، با هم نگاهی به روش‌ها و تکنیک‌های درمانی‌ای خواهیم داشت که فیزیوتراپ با استفاده از آن‌ها به کاهش درد و خشکی بدن و بهبود توانایی و وضعیت حرکتی آن کمک میکند. حرارت، یخ، امواج فراصوت و محرک‌های الکتریکی، از جمله مواردی هستند که فیزیوتراپ از آن‌ها استفاده میکند. گاهی هم به‌منظور بهبود وضعیت حرکتی بدن از تکنیک‌های دستی استفاده میشود.
فیزیوتراپ‌ها معمولا ورزش های درمانی‌ای هم تجویز می‌کنند که بیمار میتواند با استفاده از آن‌ها محدودهٔ حرکتی، توانایی و کارکرد بدنش از لحاظ حرکتی را بهبود بدهد. آگاهی کلی بیمار راجع به بیماری و شرایطش هم در پیشبرد مؤثر جلسات درمانی فیزیوتراپی نقش بسزایی دارد؛ به همین خاطر فیزیوتراپ‌ها سعی می‌کنند با استفاده از جدول‌ها، مدل‌ها و نمودارهای مختلف میزان آگاهی بیمارشان را بیشتر کنند.
روش‌ها و تکنیک‌های مختلف فیزیوتراپی برای کسانی کاربرد دارد که دچار آسیب‌دیدگی اسکلتی-عضلانی شده‌اند یا آنکه از اختلال در کارکرد وضعیت حرکتی رنج می‌برند. شرکت در جلسات درمانی فیزیوتراپی باعث میشود تا درد جسمانی این افراد کمتر شود و از لحاظ حرکتی تسلط بیشتری پیدا کنند. انتخاب این روش یا تکنیک، بسته به صلاحدید فیزیوتراپ و متناسب با شرایط منحصربه‌فرد هر بیمار خواهد بود. حالا که درک بهتری از این مسئله پیدا کردید که فیزیوتراپی چیست، می‌توانیم در ادامه به معرفی تکنیک‌ها و روش‌های درمانی اصلی در فیزیوتراپی تهران بپردازیم.
۱. ورزش‌درمانی
ورزش به هر فشار جسمانی کنترل‌شده‌ای گفته میشود که به بدن وارد میشود و با استفاده از آن می‌توانیم باعث بهبود توانایی، محدودهٔ حرکتی یا انعطاف‌پذیری بدن بشویم. ورزش کردن دو حالت دارد: غیرفعال و فعال. ورزش غیرفعال زمانی است که فشار، از سوی شخص دیگری، مثلا فیزیوتراپ، به بدن وارد میشود. اگر دقت کرده باشید، در مسابقه‌های فوتبال گاهی بازیکنی، پای بازیکن دیگری را بلند میکند و به آن فشار می‌آورد؛ این حرکت در واقع مثالی است از ورزش غیرفعال که هدفش کاهش گرفتگی عضلهٔ همسترینگ پشت ران است.
ورزش فعال را خودِ فرد انجام میدهد. مثلا راه رفتن روی تردمیل نوعی ورزش فعال است.
چه جلسات درمانی فیزیوتراپی‌تان در درمانگاه برگزار شود، چه در بیمارستان و چه در خانه، در هر صورت به‌احتمال قوی نوعی از ورزش‌درمانی برای شما تجویز خواهد شد، چراکه تأثیر بسزایی بر بهبود وضعیت حرکتی بدن دارد. در بسیاری از مواقع هم ورزش‌هایی تجویز می‌شوند که باید در خانه برای خودتان انجام بدهید و تمرین‌شان کنید. این تمرین‌هایی که خودتان به‌تنهایی انجام می‌دهید، تأثیر بسزایی بر توان‌بخشی و بازگشت شما به حالت عادی خواهند داشت.
۲. امواج فراصوت
با استفاده از امواج فراصوت می‌توان به لایه‌های عمیق‌تری از بدن نفوذ پیدا کرد و با استفاده از حرارت حاصل از این امواج بسیاری از اختلالات عضلانی-اسکلتی نظیر رگ‌به‌رگ شدن، کشیدگی عضلات و التهاب تاندون را درمان کرد. فیزیوتراپ این کار را با دستگاه مخصوصی انجام میدهد که در تصویر نمونه‌ای از آن را مشاهده می‌کنید. این دستگاه به‌آرامی روی پوست قرار می‌گیرد و به‌شکل دایره‌وار در اطراف محل آسیب‌دیدگی به حرکت درمی‌آید. پیش از استفاده از دستگاه از ژل مخصوصی هم بر روی پوست استفاده میشود تا امواج فراصوت، کاملا جذب پوست و ماهیچه‌ها شوند.
۳. محرک الکتریکی و تِنس
گاهی اوقات از محرک الکتریکی و تِنس (به انگلیسی TENS، کلمهٔ اختصاری است برای محرک الکتریکی عصب-عضلانی) به‌منظور کاهش درد اطراف بافت آسیب‌دیده استفاده میشود. نوع دیگری از محرک الکتریکی هم وجود دارد که برای منقبض کردن عضلات به کار گرفته میشود و با استفاده از آن، می‌توان کاری کرد تا ماهیچه‌های آسیب‌دیده بتوانند دوباره کارایی قبل از آسیب‌دیدگی را به دست بیاورند.
۴. درمان با استفاده از کشش بدن
روش درمانی کشش بدن برای کسانی کاربرد دارد که در ناحیهٔ پایینی کمر یا گردن احساس درد می‌کنند و به‌طور کلی باعث بهبود وضعیت حرکتی در ستون فقرات میشود.
نوعی ماشین مکانیکی وجود دارد که برای این روش درمانی استفاده میشود. این ماشین متشکل از جلیقه‌ای برای محافظت از دنده‌ها و دستگاهی است که دور لگن بسته میشود. جلیقه و دستگاه با استفاده از تسمه در جای خود محکم بسته می‌شوند و پس از آن، نیروی مکانیکی‌ای از سوی دستگاه به بدن وارد میشود که کشش لازم را ایجاد میکند.
در دو حالت نشسته و خوابیده می‌توان از این ماشین استفاده کرد. در حالت نشسته، محافظی به سر وصل میشود و از قرقره‌ای که وزنه‌ای به آن متصل شده، استفاده می‌کنند. همین قرقره است که در نهایت باعث کشش بدن میشود. در حالت خوابیده از وسیله دیگری برای این کار استفاده میشود. در این حالت باید به‌پشت روی ماشین بخوابید و با استفاده از تسمه، سرتان را به این دستگاه متصل خواهند کرد. پس از آن از تلمبهٔ بادی به‌منظور وارد کردن نیروی لازم برای کشش بدن (در این حالت گردن) استفاده میشود.
نظریهٔ مطرح دربارهٔ این روش درمانی این است که نیروی واردشده به بدن و کشش ایجادشده، باعث جدا شدن مفاصل و فاصله‌های بین دیسک‌های نخاع قسمت پایین کمر و گردن میشود و به همین خاطر، از فشار موجود بر روی عصب‌های ستون فقرات کاسته میشود.
۵. متحرک‌سازی مفاصل
این روش درمانی مربوط به زمانی است که فیزیوتراپ، مفاصل بدن را به‌شکل غیرفعال در جهت‌های مشخصی به حرکت درمی‌آورد. این روش باعث کاهش درد و بهبود وضعیت حرکتی میشود. زمانی که صحبت از مفاصل بدن میشود، بیشتر ما تصور می‌کنیم کارکرد و حرکتی شبیه به لولای در دارند، اما حرکتی شبیه به سُر خوردن هم وجود دارد که میان مفاصل بدن اتفاق می‌افتد. متحرک‌سازی مفاصل از سوی فیزیوتراپ باعث افزایش این نوع از حرکت مفاصل میشود. جهتی که از آن نیرو وارد میشود و میزان فشاری که فیزیوتراپ وارد میکند، تعیین‌کنندهٔ میزان تحرک هر مفصل خواهد بود.
با وجود اینکه متحرک‌سازی مفاصل به‌عنوان روش درمانی غیرفعالی شناخته میشود، فیزیوتراپ میتواند به شما تکنیک‌هایی را آموزش بدهد که با استفاده از آن‌ها خودتان پیاده‌سازی این روش درمانی را به عهده بگیرید. با به‌کارگیری این تکنیک‌ها می‌توانید به روند بهبودتان سرعت بدهید و به‌علاوه، از بروز مشکلات آتی پیشگیری کنید.
۷. ماساژ
ماساژ به معنای استفاده از دست‌ها برای ورز دادن بافت‌های آسیب‌دیدهٔ بدن، به‌منظور کاهش درد، افزایش گردش خون و کاهش گرفتگی عضلات است. تکنیک‌های متنوعی برای ماساژ دادن وجود دارد که از آن جمله می‌توان به ماساژ نقاط حساس و ماساژ بافت عمیق اشاره کرد و فیزیوتراپ، بسته به صلاحدید خود از میان‌شان انتخاب خواهد کرد.
۸. حرارت‌درمانی
می‌توان در نقاط آسیب‌دیدهٔ بدن از حرارت مرطوب، یا کیسه‌های داغ استفاده کرد. حرارتی که در معرض این قسمت‌ها قرار می‌گیرد باعث رسیدن خون به بافت‌های آسیب‌دیده میشود، گرفتگی عضلات را کاهش میدهد و درد را کمتر میکند.
در کلینیک درمانی فیزیوتوراپی، کیسه‌های داغ را در دستگاه مخصوصی به نام هیدروکولاتور نگهداری می‌کنند. این دستگاه مخزن بزرگی از آب داغ است. کیسه‌های داغ از پارچه‌هایی درست می‌شوند که داخل‌شان با ترکیبی از شن، خاک رس و سیلیس پر شده است. کیسه‌ها را داخل مخزن می‌گذارند تا آب داغ جذب ترکیب داخل‌شان شود و سپس، با استفاده از پارچه‌ای حوله‌مانند دورشان را می‌پوشانند تا به‌هنگام قرار گرفتن روی بدن، آسیب نرسانند. کیسه‌های داغ معمولا بین ۱۵ تا ۲۰ دقیقه باید روی نقاط آسیب‌دیده قرار بگیرند.
هنگام استفاده از این کیسه‌های داغ باید احتیاط را رعایت کرد و به‌خوبی دورشان را با پارچه‌های حوله‌ای پوشاند تا بدن در معرض حرارت آسیب نبیند.
۹. یخ‌درمانی
قرار دادن کیسه‌های حاوی یخ روش دیگری برای کاهش درد و کنترل التهاب در نقاط آسیب‌دیده است. معمولا از کیسه‌های یخ در همان اوایل دوران آسیب‌دیدگی استفاده میشود تا از ورم کردن نقاط اطراف بافت آسیب‌دیده جلوگیری شود.کیسه‌های یخ هم باید بین ۱۵ تا ۲۰ دقیقه روی قسمت‌های آسیب‌دیده قرار بگیرند.
۱۰. یونتوفورزیس
یونتوفورزیس نوعی محرک الکتریکی است که برای بهبود بافت‌های ملتهب یا آسیب‌دیده به‌کار گرفته میشود. در بیشتر مواقع، برای درمان التهابات، از استروئیدی نظیر دگزامتازون استفاده میشود. این استروئید میتواند باعث کاهش درد و تورمی شود که به واسطهٔ التهاب در بافت‌ها مشاهده میشود.
می‌توان از یونتوفورزیس برای درمان بعضی اختلالات دیگر هم استفاده کرد که بستگی به داروهایی دارد که در طول دوران درمان مصرف می‌شوند.
۱۰. لیزردرمانی یا نوردرمانی
در این روش درمانی از نوری با طول موج مشخص استفاده میشود و به این وسیله می‌توان به بهبود بافت‌های آسیب‌دیده سرعت بخشید. نوردرمانی کاملا بی‌درد است و معمولا بین یک تا سه دقیقه طول می‌کشد. فیزیوتراپ، دستگاه ساطع‌کنندهٔ نور را مستقیما روی ناحیهٔ آسیب‌دیده از بدن قرار میدهد و زمانی که دکمهٔ دستگاه را فشار بدهد، کار نوردرمانی شروع میشود.
از این روش درمانی می‌توان برای کاهش درد مزمن، التهاب و بهبود زخم استفاده کرد.
نظریهٔ مطرح دربارهٔ نوردرمانی این است که فوتون‌های نور (فوتون به کوچک‌ترین ذرات تشکیل‌دهندهٔ نور گفته میشود) حامل انرژی هستند و زمانی که انرژی‌شان به بافت‌های آسیب‌دیده می‌رسد، فرایندهای سلولی بافت موردنظر اثربخشی بیشتری پیدا می‌کنند و به‌دنبال آن، روند درمان بافت سریع‌تر میشود و از میزان درد آن کاسته میشود.
۱۱. استفاده از نواردرمانی کششی
بیشتر فیزیوتراپ‌ها نواردرمانی کششی را به‌منظور افزایش اثربخشی برنامهٔ توان‌بخشی مورد استفاده قرار می‌دهند. این نوارها از نوعی پارچهٔ انعطاف‌پذیر درست می‌شوند و زمانی که روی بدن از آن‌ها استفاده میشود، همراه با حرکات آن کش می‌آیند. نوار درمانی کششی کاربردهای مختلفی دارد؛ از آن جمله می‌توان به منقبض کردن عضلات، کاهش گرفتگی عضلات، کنترل کبودی‌ها و ورم‌ها و کاهش درد اشاره کرد.
این نوار مستقیما روی پوست بدن قرار می‌گیرد و هر نوار تا چند روز عمر میکند و در این مدت، نیازی به تعویض آن نیست. البته بهتر است کمی در استفاده از نوارهای درمانی کششی احتیاط کرد؛ چراکه پدیده‌ای نوظهور است و هنوز کاملا تأثیرگذاری آن ثابت نشده است.
۱۲. استفاده از جکوزی
استفادهٔ درمانی از جکوزی نوعی آب‌درمانی (یا هیدروتراپی) به شمار می‌رود و از جمله مزایای آن می‌توان به بهبود گردش خون، پاکیزه نگه داشتن زخم‌ها و کنترل التهابات اشاره کرد. آب مورد استفاده در این روش درمانی بسته به نیاز میتواند سرد یا گرم باشد. دمای معمول آب گرم آن بین ۳۶ تا ۴۳ و دمای آب سرد بین ۱۰ تا ۱۵ درجه است.
موتوری که در جکوزی‌ها قرار دارد باعث جریان پیدا کردن آب در اطراف ناحیهٔ تحت‌درمان بدن میشود. این جریان آب میتواند تأثیری آرام‌بخش داشته باشد و به درمان بافت‌های مرده یا آلودهٔ زخم‌ها (به‌منظور جلوگیری از عفونت) کمک کند.
جلسهٔ درمانی این روش به این صورت است که فرد در آب قرار می‌گیرد و اجازه میدهد آب در اطراف قسمت‌های آسیب‌دیدهٔ بدنش جریان پیدا کند. در این حین میتواند تمرین‌های ملایمی هم انجام بدهد. آب مورد استفاده در جکوزی نباید بیش از حد سرد یا گرم بشود؛ چراکه در این صورت ممکن است پوست آسیب ببیند.
سخن پایانی
با درک بهتر اینکه فیزیوتراپی چیست و با شناخت روش‌ها و تکنیک‌های درمانی مختلف آن، می‌توانید با دید بازتری تصمیم بگیرید که آیا به شرکت در جلسات درمانی آن نیاز خواهید داشت یا خیر. اگر قبلا در جلسات درمانی فیزیوتراپی شرکت نکرده باشید و بخواهید برای اولین بار از آن استفاده کنید، کمی اضطراب خواهید داشت که کاملا طبیعی است، اما پس از اولین ملاقات با فیزیوتراپ و شروع‌به‌کار بر روی اهداف‌تان برای توان‌بخشی، احساس‌تان به‌کلی عوض خواهد شد. به خاطر داشته باشید که فیزیوتراپ تا حد مشخصی میتواند به شما کمک کند. با درک این مسئله از برنامهٔ توان‌بخشی‌تان انتظارات واقع‌بینانه‌تری خواهید داشت و بازده حاصل‌شده از شرکت در جلسات درمانی فیزیوتراپی، به‌مراتب بهتر خواهد شد.
این مقاله با هدف تشریح جزئیات عملکرد حرفه ای ترین ، مجهزترین و بهترین فیزیوتراپی تهران نوشته شده است.
فیزیوتراپی چیست؟
در زبان انگلیسی از عبارت Physical Therapy برای اشاره به این تخصص استفاده میشود که ترجمهٔ تحت‌اللفظی آن میشود: درمان فیزیکی یا جسمانی. با درک بهتر اینکه فیزیوتراپی چیست، احتمالا حدس زدن جواب این سؤال برایتان کار چندان دشواری نخواهد بود؛ زمانی که آسیب‌دیدگی یا بیماری شما منجر به درد، نقص جسمانی یا محدودیت حرکتی شود، می‌توانید از تخصص و کمک فیزیوتراپ بهره بگیرید. محدودیت سنی‌ای برای استفاده از خدمات این افراد وجود ندارد، اما فیزیوتراپ‌هایی هم هستند که به‌طور تخصصی بر روی جمعیت مشخصی از افراد کار می‌کنند: مثلا کودکان، سالمندان، ورزشکاران و… . صرف نظر از اینکه چند سال داشته باشید، زمانی که از لحاظ حرکتی دچار محدودیت و اختلال می‌شوید، می‌توانید در جلسات درمانی فیزیوتراپی شرکت کنید؛ در این جلسات وضعیت بدن‌تان ارزیابی میشود و بر اساس نتایج حاصل از آن، روش و تکنیک درمانی مناسب انتخاب خواهد شد تا به‌کمک آن کارکرد بدن‌تان از لحاظ حرکتی بهبود پیدا کند.
اختلالات رایجی وجود دارند که فیزیوتراپ‌ها قادر به ارزیابی و درمان‌شان هستند؛ از آن جمله می‌توان به سکته مغزی، شکستگی، آسیب‌دیدگی ستون فقرات، سندرم تونل مچ دست (یا کارپال، نوعی اختلال وابسته به اعصاب دست است که در نتیجهٔ آن در انگشتان دست اختلالات حسی و حرکتی به وجود می‌آید)، آسیب‌دیدگی در فعالیت‌های ورزشی، قطع عضو و آرتروز اشاره کرد.
البته تخصص فیزیوتراپ‌ها تنها محدود به اختلالات یادشده نمیشود و امکان درمان بیماری‌های دیگری هم با استفاده از فیزیوتراپی وجود دارد. در هر صورت بهتر است قبل از استفاده از فیزیوتراپی با پزشک متخصص دربارهٔ اختلالات‌تان مشورت کنید، اما به‌طور کلی زمانی به آن نیاز پیدا خواهید کرد که بیماری یا اختلال‌تان منجر به محدود شدن وضعیت حرکتی بدن‌تان شود.
فیزیوتراپ‌ها در زمینهٔ پیشگیری از به وجود آمدن محدودیت‌های حرکتی هم فعالیت دارند. این فعالیت‌ها بیشتر به ورزشکاران مربوط میشود و طرز کار آن‌ها معمولا به این صورت است که شیوهٔ حرکت ورزشکار تجزیه‌وتحلیل میشود و بر اساس آن، استراتژی‌های حرکتی‌ای در اختیارش قرار می‌گیرد تا در حد امکان حرکات سالمی داشته باشد و دچار آسیب‌دیدگی نشود.
خدمات درمانی فیزیوتراپی در چه مکان‌هایی ارائه میشود؟
نکتهٔ دیگری که باید بدانید، درباره مکان‌هایی است که خدمات درمانی این تخصص در آن‌ها ارائه میشود. تعداد این مکان‌ها بسیار زیاد است و به‌طور کلی، هرجا که افراد با محدودیت‌های حرکتی وجود داشته باشند، امکان پیدا کردن فیزیوتراپ‌ها هم در آن وجود دارد. از جمله این مکان‌ها می‌توان به بیمارستان، خانه‌های پرستاری، کلینیک‌های درمان سرپایی، محل تمرین و فعالیت تیم‌های ورزشی، مدارس (بسیاری از کشورهای قوانین دارند مبنی بر اینکه دانش‌آموزان خدمات درمانی این‌چنینی را حتما باید در مکانی آشنا و در کنار دوستان‌شان دریافت کنند)، خانه (در صورتی که به‌خاطر آسیب‌دیدگی یا بیماری نتوانید از خانه بیرون بروید) و مراکز توان‌بخشی قلبی-عروقی.
مرحلهٔ آماده‌سازی برای استفاده از خدمات درمانی فیزیوتراپی
گام بعدی برای درک بهتر این موضوع که فیزیوتراپی چیست، کسب آگاهی از این مسئله است که پیش از شرکت در جلسات درمانی فیزیوتراپی چه چیزهایی را باید مد نظر قرار بدهید تا به نتیجهٔ مطلوب برسید. بهتر است قبل از مراجعه به فیزوتراپ راجع به برخی مسائل پرس‌وجو کنید. بعضی از فیزیوتراپ‌ها دارای تخصص بالینی هستند؛ پیدا کردن فیزیوتراپی که دربارهٔ اختلال یا بیماری شما تخصص داشته باشید تأثیر بسزایی بر نتیجهٔ نهایی جلسات درمانی خواهد داشت. در کنار این مسئله، راجع به بخش‌هایی از هزینه که به عهدهٔ سازمان بیمهٔ شما قرار می‌گیرند، سیاست مربوط به لغو احتمالی شرکت در جلسات درمانی و لباسی که در اولین قرار ملاقات با فیزیوتراپ باید به تن داشته باشید هم بیشتر تحقیق کنید.
فیزیوتراپیست تحت نظارت مستقیم مسئول فیزیوتراپی انجام وظیفه می‌نماید.فیزیوتراپ با همکاری شما اهداف مشخصی را برای جلسات درمانی در نظر خواهد گرفت، بنابراین بهتر است از قبل راجع به این مسئله فکر کرده باشید و بتوانید راجع به اهدافی که تمایل دارید با به پایان رسیدن جلسات درمانی به آن‌ها برسید، با فیزیوتراپ‌تان صحبت کنید. در طول جلسات درمانی اگر از طرز کار روش یا تکنیک بخصوصی سر در نیاوردید، از فیزیوتراپ‌تان بخواهید دربارهٔ آن به شما توضیح بدهد. به خاطر داشته باشید که میان شما و فیزیوتراپ باید نوعی اتحاد به وجود بیاید تا امکان دست‌یابی به اهداف‌تان وجود داشته باشد.
انجام ارزیابی به‌وسیلهٔ فیزیوتراپ
گام بعدی برای پی بردن به اینکه فیزیوتراپی چیست، مشخص کردن جزئیات فعالیت‌هایی است که با استفاده از آن‌ها، فیزیوتراپ اقدام به ارزیابی وضعیت کلی بیمار یا مُراجع میکند. فیزیوتراپ در این مرحله با استفاده از اندازه‌گیری‌ها و آزمایش‌های دقیق، اطلاعات مورد نیاز دربارهٔ بیماری یا آسیب‌دیدگی را گردآوری میکند. توانایی عمومی بدن، محدودهٔ حرکت، انعطاف‌پذیری، تعادل، حرکت مفاصل، کارکرد عصب‌شناختی، درد، کارکرد قلب و عروق، کارکرد ریه و وضعیت کلی بدن از لحاظ حرکتی، از جمله مسائلی هستند که فیزیوتراپ در این مرحله آن‌ها را ارزیابی میکند.
پس از آنکه کار ارزیابی و گردآوری اطلاعات مربوط به آسیب‌دیدگی یا بیماری به پایان رسید، فیزیوتراپ، پیش‌بینی کلیِ خود دربارهٔ وضعیت بیمار را مطرح میکند و استراتژی‌هایی را طرح‌ریزی میکند که به باور او امکان بهبود وضعیت حرکتی و احساس کلی بیمار را خواهند داشت. در نهایت هم دربارهٔ اهداف بیمار از شرکت در جلسات درمانی فیزیوتراپی با او صحبت میکند و سعی میکند با همکاری او، برنامهٔ درمانی‌ای برای توانبخشی‌اش طرح‌ریزی کند.
در جلسات درمانی فیزیوتراپی چه می‌گذرد؟
در آخرین گام برای فهمیدن اینکه فیزیوتراپی چیست، با هم نگاهی به روش‌ها و تکنیک‌های درمانی‌ای خواهیم داشت که فیزیوتراپ با استفاده از آن‌ها به کاهش درد و خشکی بدن و بهبود توانایی و وضعیت حرکتی آن کمک میکند. حرارت، یخ، امواج فراصوت و محرک‌های الکتریکی، از جمله مواردی هستند که فیزیوتراپ از آن‌ها استفاده میکند. گاهی هم به‌منظور بهبود وضعیت حرکتی بدن از تکنیک‌های دستی استفاده میشود.
فیزیوتراپ‌ها معمولا ورزش های درمانی‌ای هم تجویز می‌کنند که بیمار میتواند با استفاده از آن‌ها محدودهٔ حرکتی، توانایی و کارکرد بدنش از لحاظ حرکتی را بهبود بدهد. آگاهی کلی بیمار راجع به بیماری و شرایطش هم در پیشبرد مؤثر جلسات درمانی فیزیوتراپی نقش بسزایی دارد؛ به همین خاطر فیزیوتراپ‌ها سعی می‌کنند با استفاده از جدول‌ها، مدل‌ها و نمودارهای مختلف میزان آگاهی بیمارشان را بیشتر کنند.
روش‌ها و تکنیک‌های مختلف فیزیوتراپی برای کسانی کاربرد دارد که دچار آسیب‌دیدگی اسکلتی-عضلانی شده‌اند یا آنکه از اختلال در کارکرد وضعیت حرکتی رنج می‌برند. شرکت در جلسات درمانی فیزیوتراپی باعث میشود تا درد جسمانی این افراد کمتر شود و از لحاظ حرکتی تسلط بیشتری پیدا کنند. انتخاب این روش یا تکنیک، بسته به صلاحدید فیزیوتراپ و متناسب با شرایط منحصربه‌فرد هر بیمار خواهد بود. حالا که درک بهتری از این مسئله پیدا کردید که فیزیوتراپی چیست، می‌توانیم در ادامه به معرفی تکنیک‌ها و روش‌های درمانی اصلی در فیزیوتراپی تهران بپردازیم.
۱. ورزش‌درمانی
ورزش به هر فشار جسمانی کنترل‌شده‌ای گفته میشود که به بدن وارد میشود و با استفاده از آن می‌توانیم باعث بهبود توانایی، محدودهٔ حرکتی یا انعطاف‌پذیری بدن بشویم. ورزش کردن دو حالت دارد: غیرفعال و فعال. ورزش غیرفعال زمانی است که فشار، از سوی شخص دیگری، مثلا فیزیوتراپ، به بدن وارد میشود. اگر دقت کرده باشید، در مسابقه‌های فوتبال گاهی بازیکنی، پای بازیکن دیگری را بلند میکند و به آن فشار می‌آورد؛ این حرکت در واقع مثالی است از ورزش غیرفعال که هدفش کاهش گرفتگی عضلهٔ همسترینگ پشت ران است.
ورزش فعال را خودِ فرد انجام میدهد. مثلا راه رفتن روی تردمیل نوعی ورزش فعال است.
چه جلسات درمانی فیزیوتراپی‌تان در درمانگاه برگزار شود، چه در بیمارستان و چه در خانه، در هر صورت به‌احتمال قوی نوعی از ورزش‌درمانی برای شما تجویز خواهد شد، چراکه تأثیر بسزایی بر بهبود وضعیت حرکتی بدن دارد. در بسیاری از مواقع هم ورزش‌هایی تجویز می‌شوند که باید در خانه برای خودتان انجام بدهید و تمرین‌شان کنید. این تمرین‌هایی که خودتان به‌تنهایی انجام می‌دهید، تأثیر بسزایی بر توان‌بخشی و بازگشت شما به حالت عادی خواهند داشت.
۲. امواج فراصوت
با استفاده از امواج فراصوت می‌توان به لایه‌های عمیق‌تری از بدن نفوذ پیدا کرد و با استفاده از حرارت حاصل از این امواج بسیاری از اختلالات عضلانی-اسکلتی نظیر رگ‌به‌رگ شدن، کشیدگی عضلات و التهاب تاندون را درمان کرد. فیزیوتراپ این کار را با دستگاه مخصوصی انجام میدهد که در تصویر نمونه‌ای از آن را مشاهده می‌کنید. این دستگاه به‌آرامی روی پوست قرار می‌گیرد و به‌شکل دایره‌وار در اطراف محل آسیب‌دیدگی به حرکت درمی‌آید. پیش از استفاده از دستگاه از ژل مخصوصی هم بر روی پوست استفاده میشود تا امواج فراصوت، کاملا جذب پوست و ماهیچه‌ها شوند.
۳. محرک الکتریکی و تِنس
گاهی اوقات از محرک الکتریکی و تِنس (به انگلیسی TENS، کلمهٔ اختصاری است برای محرک الکتریکی عصب-عضلانی) به‌منظور کاهش درد اطراف بافت آسیب‌دیده استفاده میشود. نوع دیگری از محرک الکتریکی هم وجود دارد که برای منقبض کردن عضلات به کار گرفته میشود و با استفاده از آن، می‌توان کاری کرد تا ماهیچه‌های آسیب‌دیده بتوانند دوباره کارایی قبل از آسیب‌دیدگی را به دست بیاورند.
۴. درمان با استفاده از کشش بدن
روش درمانی کشش بدن برای کسانی کاربرد دارد که در ناحیهٔ پایینی کمر یا گردن احساس درد می‌کنند و به‌طور کلی باعث بهبود وضعیت حرکتی در ستون فقرات میشود.
نوعی ماشین مکانیکی وجود دارد که برای این روش درمانی استفاده میشود. این ماشین متشکل از جلیقه‌ای برای محافظت از دنده‌ها و دستگاهی است که دور لگن بسته میشود. جلیقه و دستگاه با استفاده از تسمه در جای خود محکم بسته می‌شوند و پس از آن، نیروی مکانیکی‌ای از سوی دستگاه به بدن وارد میشود که کشش لازم را ایجاد میکند.
در دو حالت نشسته و خوابیده می‌توان از این ماشین استفاده کرد. در حالت نشسته، محافظی به سر وصل میشود و از قرقره‌ای که وزنه‌ای به آن متصل شده، استفاده می‌کنند. همین قرقره است که در نهایت باعث کشش بدن میشود. در حالت خوابیده از وسیله دیگری برای این کار استفاده میشود. در این حالت باید به‌پشت روی ماشین بخوابید و با استفاده از تسمه، سرتان را به این دستگاه متصل خواهند کرد. پس از آن از تلمبهٔ بادی به‌منظور وارد کردن نیروی لازم برای کشش بدن (در این حالت گردن) استفاده میشود.
نظریهٔ مطرح دربارهٔ این روش درمانی این است که نیروی واردشده به بدن و کشش ایجادشده، باعث جدا شدن مفاصل و فاصله‌های بین دیسک‌های نخاع قسمت پایین کمر و گردن میشود و به همین خاطر، از فشار موجود بر روی عصب‌های ستون فقرات کاسته میشود.
۵. متحرک‌سازی مفاصل
این روش درمانی مربوط به زمانی است که فیزیوتراپ، مفاصل بدن را به‌شکل غیرفعال در جهت‌های مشخصی به حرکت درمی‌آورد. این روش باعث کاهش درد و بهبود وضعیت حرکتی میشود. زمانی که صحبت از مفاصل بدن میشود، بیشتر ما تصور می‌کنیم کارکرد و حرکتی شبیه به لولای در دارند، اما حرکتی شبیه به سُر خوردن هم وجود دارد که میان مفاصل بدن اتفاق می‌افتد. متحرک‌سازی مفاصل از سوی فیزیوتراپ باعث افزایش این نوع از حرکت مفاصل میشود. جهتی که از آن نیرو وارد میشود و میزان فشاری که فیزیوتراپ وارد میکند، تعیین‌کنندهٔ میزان تحرک هر مفصل خواهد بود.
با وجود اینکه متحرک‌سازی مفاصل به‌عنوان روش درمانی غیرفعالی شناخته میشود، فیزیوتراپ میتواند به شما تکنیک‌هایی را آموزش بدهد که با استفاده از آن‌ها خودتان پیاده‌سازی این روش درمانی را به عهده بگیرید. با به‌کارگیری این تکنیک‌ها می‌توانید به روند بهبودتان سرعت بدهید و به‌علاوه، از بروز مشکلات آتی پیشگیری کنید.
۷. ماساژ
ماساژ به معنای استفاده از دست‌ها برای ورز دادن بافت‌های آسیب‌دیدهٔ بدن، به‌منظور کاهش درد، افزایش گردش خون و کاهش گرفتگی عضلات است. تکنیک‌های متنوعی برای ماساژ دادن وجود دارد که از آن جمله می‌توان به ماساژ نقاط حساس و ماساژ بافت عمیق اشاره کرد و فیزیوتراپ، بسته به صلاحدید خود از میان‌شان انتخاب خواهد کرد.
۸. حرارت‌درمانی
می‌توان در نقاط آسیب‌دیدهٔ بدن از حرارت مرطوب، یا کیسه‌های داغ استفاده کرد. حرارتی که در معرض این قسمت‌ها قرار می‌گیرد باعث رسیدن خون به بافت‌های آسیب‌دیده میشود، گرفتگی عضلات را کاهش میدهد و درد را کمتر میکند.
در کلینیک درمانی فیزیوتوراپی، کیسه‌های داغ را در دستگاه مخصوصی به نام هیدروکولاتور نگهداری می‌کنند. این دستگاه مخزن بزرگی از آب داغ است. کیسه‌های داغ از پارچه‌هایی درست می‌شوند که داخل‌شان با ترکیبی از شن، خاک رس و سیلیس پر شده است. کیسه‌ها را داخل مخزن می‌گذارند تا آب داغ جذب ترکیب داخل‌شان شود و سپس، با استفاده از پارچه‌ای حوله‌مانند دورشان را می‌پوشانند تا به‌هنگام قرار گرفتن روی بدن، آسیب نرسانند. کیسه‌های داغ معمولا بین ۱۵ تا ۲۰ دقیقه باید روی نقاط آسیب‌دیده قرار بگیرند.
هنگام استفاده از این کیسه‌های داغ باید احتیاط را رعایت کرد و به‌خوبی دورشان را با پارچه‌های حوله‌ای پوشاند تا بدن در معرض حرارت آسیب نبیند.
۹. یخ‌درمانی
قرار دادن کیسه‌های حاوی یخ روش دیگری برای کاهش درد و کنترل التهاب در نقاط آسیب‌دیده است. معمولا از کیسه‌های یخ در همان اوایل دوران آسیب‌دیدگی استفاده میشود تا از ورم کردن نقاط اطراف بافت آسیب‌دیده جلوگیری شود.کیسه‌های یخ هم باید بین ۱۵ تا ۲۰ دقیقه روی قسمت‌های آسیب‌دیده قرار بگیرند.
۱۰. یونتوفورزیس
یونتوفورزیس نوعی محرک الکتریکی است که برای بهبود بافت‌های ملتهب یا آسیب‌دیده به‌کار گرفته میشود. در بیشتر مواقع، برای درمان التهابات، از استروئیدی نظیر دگزامتازون استفاده میشود. این استروئید میتواند باعث کاهش درد و تورمی شود که به واسطهٔ التهاب در بافت‌ها مشاهده میشود.
می‌توان از یونتوفورزیس برای درمان بعضی اختلالات دیگر هم استفاده کرد که بستگی به داروهایی دارد که در طول دوران درمان مصرف می‌شوند.
۱۰. لیزردرمانی یا نوردرمانی
در این روش درمانی از نوری با طول موج مشخص استفاده میشود و به این وسیله می‌توان به بهبود بافت‌های آسیب‌دیده سرعت بخشید. نوردرمانی کاملا بی‌درد است و معمولا بین یک تا سه دقیقه طول می‌کشد. فیزیوتراپ، دستگاه ساطع‌کنندهٔ نور را مستقیما روی ناحیهٔ آسیب‌دیده از بدن قرار میدهد و زمانی که دکمهٔ دستگاه را فشار بدهد، کار نوردرمانی شروع میشود.
از این روش درمانی می‌توان برای کاهش درد مزمن، التهاب و بهبود زخم استفاده کرد.
نظریهٔ مطرح دربارهٔ نوردرمانی این است که فوتون‌های نور (فوتون به کوچک‌ترین ذرات تشکیل‌دهندهٔ نور گفته میشود) حامل انرژی هستند و زمانی که انرژی‌شان به بافت‌های آسیب‌دیده می‌رسد، فرایندهای سلولی بافت موردنظر اثربخشی بیشتری پیدا می‌کنند و به‌دنبال آن، روند درمان بافت سریع‌تر میشود و از میزان درد آن کاسته میشود.
۱۱. استفاده از نواردرمانی کششی
بیشتر فیزیوتراپ‌ها نواردرمانی کششی را به‌منظور افزایش اثربخشی برنامهٔ توان‌بخشی مورد استفاده قرار می‌دهند. این نوارها از نوعی پارچهٔ انعطاف‌پذیر درست می‌شوند و زمانی که روی بدن از آن‌ها استفاده میشود، همراه با حرکات آن کش می‌آیند. نوار درمانی کششی کاربردهای مختلفی دارد؛ از آن جمله می‌توان به منقبض کردن عضلات، کاهش گرفتگی عضلات، کنترل کبودی‌ها و ورم‌ها و کاهش درد اشاره کرد.
این نوار مستقیما روی پوست بدن قرار می‌گیرد و هر نوار تا چند روز عمر میکند و در این مدت، نیازی به تعویض آن نیست. البته بهتر است کمی در استفاده از نوارهای درمانی کششی احتیاط کرد؛ چراکه پدیده‌ای نوظهور است و هنوز کاملا تأثیرگذاری آن ثابت نشده است.
۱۲. استفاده از جکوزی
استفادهٔ درمانی از جکوزی نوعی آب‌درمانی (یا هیدروتراپی) به شمار می‌رود و از جمله مزایای آن می‌توان به بهبود گردش خون، پاکیزه نگه داشتن زخم‌ها و کنترل التهابات اشاره کرد. آب مورد استفاده در این روش درمانی بسته به نیاز میتواند سرد یا گرم باشد. دمای معمول آب گرم آن بین ۳۶ تا ۴۳ و دمای آب سرد بین ۱۰ تا ۱۵ درجه است.
موتوری که در جکوزی‌ها قرار دارد باعث جریان پیدا کردن آب در اطراف ناحیهٔ تحت‌درمان بدن میشود. این جریان آب میتواند تأثیری آرام‌بخش داشته باشد و به درمان بافت‌های مرده یا آلودهٔ زخم‌ها (به‌منظور جلوگیری از عفونت) کمک کند.
جلسهٔ درمانی این روش به این صورت است که فرد در آب قرار می‌گیرد و اجازه میدهد آب در اطراف قسمت‌های آسیب‌دیدهٔ بدنش جریان پیدا کند. در این حین میتواند تمرین‌های ملایمی هم انجام بدهد. آب مورد استفاده در جکوزی نباید بیش از حد سرد یا گرم بشود؛ چراکه در این صورت ممکن است پوست آسیب ببیند.
سخن پایانی
با درک بهتر اینکه فیزیوتراپی چیست و با شناخت روش‌ها و تکنیک‌های درمانی مختلف آن، می‌توانید با دید بازتری تصمیم بگیرید که آیا به شرکت در جلسات درمانی آن نیاز خواهید داشت یا خیر. اگر قبلا در جلسات درمانی فیزیوتراپی شرکت نکرده باشید و بخواهید برای اولین بار از آن استفاده کنید، کمی اضطراب خواهید داشت که کاملا طبیعی است، اما پس از اولین ملاقات با فیزیوتراپ و شروع‌به‌کار بر روی اهداف‌تان برای توان‌بخشی، احساس‌تان به‌کلی عوض خواهد شد. به خاطر داشته باشید که فیزیوتراپ تا حد مشخصی میتواند به شما کمک کند. با درک این مسئله از برنامهٔ توان‌بخشی‌تان انتظارات واقع‌بینانه‌تری خواهید داشت و بازده حاصل‌شده از شرکت در جلسات درمانی فیزیوتراپی، به‌مراتب بهتر خواهد شد.
دلایل روشن نشدن پکیج